De VAR: Problemen met schijnzelfstandigheid

Voor 2016 maakten veel zzp'ers en hun opdrachtgevers gebruik van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR). Met een VAR konden zelfstandigen aan de Belastingdienst laten zien dat ze niet als werknemer gezien hoefden te worden, zodat de opdrachtgever geen loonheffingen en premies hoefde af te dragen.

Hoewel dit systeem in theorie duidelijkheid bood, bleek het in de praktijk vaak tot misverstanden te leiden. Veel zzp'ers werkten in een situatie die eigenlijk meer leek op een dienstverband, maar dankzij de VAR konden opdrachtgevers ontkomen aan de verplichtingen die gepaard gaan met het hebben van personeel, zoals het betalen van premies voor sociale zekerheid. Dit noemen we schijnzelfstandigheid: de opdrachtnemer werkt als een werknemer, maar zonder de rechten en plichten die bij een echte arbeidsovereenkomst horen.

De Belastingdienst kon achteraf alsnog oordelen dat er sprake was van een dienstverband, zelfs als een VAR was afgegeven. Dit leidde tot onzekerheid voor opdrachtgevers en opdrachtnemers en kon resulteren in naheffingen en boetes. De behoefte aan meer duidelijkheid over de arbeidsrelatie groeide, wat leidde tot de invoering van de Wet DBA.

De Wet DBA: Nieuwe regels voor zelfstandigen

Met de Wet DBA werd een ander systeem ingevoerd. In plaats van een verklaring die alleen door de opdrachtnemer werd aangevraagd, ligt de verantwoordelijkheid nu bij zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer om hun arbeidsrelatie vast te leggen. Dit gebeurt door middel van modelovereenkomsten.

Een modelovereenkomst is een document dat door de Belastingdienst is goedgekeurd en waarin staat dat de opdrachtnemer daadwerkelijk als zelfstandige werkt en niet als werknemer. Opdrachtgevers en opdrachtnemers kunnen een van de modelovereenkomsten kiezen die passen bij hun samenwerking. Door deze overeenkomst te gebruiken, wordt schijnzelfstandigheid voorkomen en hebben beide partijen meer zekerheid over hun fiscale en juridische positie.

Doel van de Wet DBA

Het belangrijkste doel van de Wet DBA is om schijnzelfstandigheid aan te pakken en ervoor te zorgen dat er een duidelijke scheiding is tussen zelfstandige ondernemers en werknemers in loondienst. De wet zorgt ervoor dat opdrachtgevers geen misbruik kunnen maken van de flexibiliteit van zelfstandigen, terwijl ze in feite als werknemers worden behandeld.

Samengevat zijn de doelstellingen van de Wet DBA:

• Het voorkomen van schijnzelfstandigheid.
• Meer duidelijkheid bieden over de arbeidsrelatie.
• Opdrachtgevers en zelfstandigen gezamenlijk verantwoordelijk maken voor het vastleggen van de aard van de samenwerking.

Waarom was de Wet DBA nodig?

De VAR bood onvoldoende bescherming tegen schijnzelfstandigheid en gaf opdrachtgevers niet altijd zekerheid. Met de Wet DBA krijgen zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer meer verantwoordelijkheid voor de juiste fiscale en juridische afhandeling van hun samenwerking. Dit zorgt ervoor dat bedrijven en zelfstandigen bewuster omgaan met de keuze voor zelfstandige samenwerking of een dienstverband.

Toch bleef ook de Wet DBA niet zonder problemen. In de praktijk bleek dat veel modelovereenkomsten werden afgekeurd door de Belastingdienst, wat leidde tot onzekerheid en soms zelfs een terughoudendheid bij bedrijven om zzp'ers in te huren. Hierdoor zijn er sinds de invoering van de Wet DBA al meerdere aanpassingen en uitstellen geweest in de handhaving van de wet, wat heeft geleid tot discussies over verdere hervormingen van de regelgeving rondom zzp’ers.

Wat zijn de volgende stappen?

De Wet DBA blijft momenteel van kracht, maar er wordt gewerkt aan nieuwe regelgeving, zoals de Wet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties). Deze wet moet nog meer duidelijkheid bieden over de arbeidsrelatie tussen zelfstandigen en hun opdrachtgevers. De handhaving van de Wet DBA wordt vanaf 2025 hervat, wat betekent dat het belangrijk is om als organisatie voorbereid te zijn en de regels rondom zzp-inhuur goed te begrijpen.

Lees ook >> Hoe werkt de Wet DBA in de praktijk?